Sağlıklı yeme hastalığı

Takıntılı bir biçimde sağlıklı beslenmeye çalışan kişiler, yediklerini sağlıklı besinlerle sınırladıkları açısından psikolojik olarak sağlıkları bozuluyor. Psikolog Aslıhan Tokgöz Tozlu, ‘Sağlıklı tüketmek yeme’ takıntısı olarak tanımlanan Orthorexia Nervosa hastalığı ile ilgili bilgi verdi.

Ortoreksi Nervosa nedir?

Ortoreksi Nervosa, ‘sağlıklı tüketmek yeme takıntısı’ olarak Dr. Steven Bratman tarafından 1997 tanımlandı. Ortoreksi de bir tür yeme bozukluğu lakin anoreksi ve bulimia’dan farklı. Onlar yedikleri yiyeceklerin miktarına; ortoreksikler ise, yediklerinin kalitesine takıntılıdırlar.

Doğru tüketmek yeme bozukluğu sorunu yaşayanlarda ne gibi belirtiler ortaya çıkar?

Bu kişiler obsesif bir biçimde sağlıklı beslenmeye çalışırlar ve uzun vadede bu durum sağlılarını tehlikeye sokar. Sürekli yediklerini sağlıklı yiyeceklerle kısıtlamaları belli bir süre sonra fazlaca zayıflamalarına ve sağlıksız olmalarına sebep olur. Bu noktada her ne derece anoreksiye benzese de farklıdır. Çünkü anoreksi nervosada kişi psikolojik olarak zayıf kalma dürtüsü ile hareket eder, ortorekside ise amaç en temiz ve en sağlıklı beslenme dürtüsünün ağır basmasıdır.

Hastalarda beslenme bozukluğu ile birlikte ne gibi sorunlar ortaya çıkar?

Ortoreksi nervosa’da birey zamanın birçoğunu sağlıklı yemekler hakkında araştırma yaparak ya da düşünerek geçirir, sıklıkla ertesi gün ne yiyeceğini bir gün önceden belirler. Zaman geçtikçe ve obsesyon artıkça bireyin tükebileceği yiyeceklerin listesi ciddi anlamda sınırlıdır ve azalır. Bu yüzden bu kişiler evin dışında tüketmek yemekte zorlanırlar ve tarihle kendilerini dışarıdaki hayattan soyutlayabilirler.

Bu hastalar hangi psikolojik yapı içindedirler?

Bu kişiler ortoreksi ile birlikte depresyon ve obsesif-kompulsif bozuklukta yaşayabilirler. Eğer kendilerine göre ‘yanlış’ ya da ‘kötü’ yerlerse kendilerini suçlu hissederler ki bu da bireyi farklı psikiyatrik sorunlara götürebilir.

Sağlıklı tüketmek yeme takıntısı olan kişilerde genel olarak hangi davranış şekilleri gözlemlenir?

Günde üç saatten fazla zamanı sağlıklı yemekleri düşünerek geçirirler, marketlerde alacakları ürünün içeriğini saatlerce incelerler, sürekli yedikleri yiyeceklerin adetsına sınır getirirler, yaşam kalitelerinde ve sosyal ilişkilerinde azalma olur (çünkü uyguladıkları diyeti dışarıda bulmak çoğu zaman zordur), kendileri gibi beslenmeyen insanları sürekli eleştirirler, diyetlerini uygulamadıklarında suçlu hissedip mutsuz olurlar.

Memorial Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Dyt. Seçil Kenar ise, sağlıklı beslenme takıntısı olan kişilerin, sağlıklı beslenme hem vücut ağırlığının olması gerektiği aralıkta tutulmasında hem de oluşabilecek hastalıkların engellenmesinde çok önemli bir yer tuttuğunun altını çiziyor. Kenar, “Sağlıklı beslenme geçici bir diyet değil, bir hayat tarzı olmalıdır” diyor.

Doktorlar bu durumun büyüyen bir sağlık sorunu olduğu konusunda hem fikir. Bu yüzden kendinizde veya yakınınızda ortoreksi benzeri davranışlar varsa hemen bir beslenme uzmanına ya da doktorunuza başvurun. Tedavisinde antidepresanlar veya anti-anksiyete ilaçları faydalı olabilir.

İngiliz Beslenme Bozuklukları Derneği’nin bildirdiğine göre, ortoreksiya doğru beslenme takıntısı olarak açıklanmaktadır. Bu kişiler sürekli sağlıklı, saf, katkısız, işlenmemiş besinleri tüketmeye özen göstermektedirler, tüketilecek besinleri seçerken kanserojen madde içermeyen, hormonsuz ve katkısız besin yeme takıntısı ve aşırı ve abartılı bir sağlık endişesi ve tam bir titizlik obsesyonu olarak tanımlanmaktadır.

Uzman doktor, bu konuda aşırıya kaçmadan şu önerileri veriyor:

• Sağlıklı fakat lezzetli besinler seçmeye özen gösterilmelidir
• Besinlerin kalori değerlerini değil içerisindeki besin öğelerini öğrenmek daha önemlidir
• Bireye özgü beslenme ile yaşam tarzı belirlenmelidir.
• Ev dışında tüketmek yendiğinde sağlıklı besinlerden oluşan bir mönü seçilmelidir.